Buraya Bakarlar 6
Kendini Gördüğün O Kişi: Trans+ Akran Danışmanlığı Üzerine
Ezel
Destek almak, sende bir sorun olduğu ya da yardıma muhtaç olduğun anlamına gelmiyor. Destek, biri seni düzeltmeye çalıştığı için veya zayıf olduğun için değil, güçlenebileceğin bir yer olduğu için önemli. Muamma LGBTİ+ Derneği’nin Trans+ Akran Danışmanlığı programının asıl amacı da bu, kişiyi güçlendirmek. Geçtiğimiz günlerde Muamma’dan Utku’yla akran danışmanlığı üzerine konuştuk. O anlattı, ben dinledim. Bu yazıda, o sohbetten bende kalanları sizinle paylaşmak istiyorum.
“Bu işi neden yapıyoruz? Bir noktada kendimiz için de yapıyoruz aslında. Dayanışma dediğimiz şey sadece ‘kolektif yaşıyoruz, bu toplumun bir parçasıyız ve sorumluluğumuz var, o yüzden dayanışıyoruz’dan ibaret değil. Günün sonunda bu inat, kendimize dair de bir yerden geliyor. Çünkü burası, kendimizi de gerçekleştirdiğimiz bir alan diye düşünüyorum.” diyor Utku.
Akran danışmanlığı temelde, benzer yaşam deneyimlerine sahip kişilerin birbirine destek olması üzerine kurulu bir yapı. Psikolojik destek sistemleri içinde giderek daha fazla yer bulan bu model; danışma hatları, destek grupları ya da akranlar arası ağlar gibi örneklerle de karşımıza çıkıyor. Muamma LGBTİ+ Derneği de tam bu noktada akran danışmanlarını sürece aktif şekilde dahil ediyor. Küçük bir nüans ile, “Akran” kelimesi yaşa dayalı bir ayrımcılıktan ibaret olmayıp, deneyim ortaklığını da kapsıyor. Geçtiğimiz aylarda gerçekleşen Akran Danışmanlığı Oryantasyon Programı ile 20 yeni akran danışmanı da sürece dahil oldu.
Peki bu programda neler var? Her şeyden önce, akran danışmanlığı nedir, danışmanın görevleri ve sınırları nelerdir gibi temel sorulara yanıt aranıyor. Bunu takiben hukuk, psikoloji ve sosyal hizmet gibi alanlardan teorik tartışmalar yürütülüyor. Bu tartışmalarda uyum sürecinde ihtiyaç duyulan dava açma ve dava takibi ile ilgili hukuki bilgiler paylaşılıyor. Ya da, geçiş süreçlerinden nasıl etkilenir, neler hisseder, nasıl yaklaşılması gerekir gibi konular ele alınıyor. Bununla bağlantılı olarak da mevcut destek mekanizmaları ve bu mekanizmaların çalışma biçimi ve sınırlılıkları da ele alınan konulardan. Danışmanlık alan kişiler bu bilgiye başka kanallardan da ulaşabilir muhakkak, ancak, benzer süreçlerden geçmiş biri ile hepsini keşfetmek kolaylaştırıcı olabilir. Yaşanan zorlukları anlamak, uygun kaynaklara yönlendirilmek ya da sadece ihtiyaç duyulan anda birinin orada olduğunu bilmek, bu desteği özel kılıyor. Yani akran danışmanlarının kişisel deneyimleriyle orada olmaları!
“Akran danışmanlığı, ikinci travmaya çok açık bir alan. Bazen kendi çözümleyemediğimiz meselelerle karşılaşınca sıkışmış hissedebiliyoruz, işin içinden çıkamıyormuş gibi oluyoruz. Bu yüzden süpervizyon ve destek mekanizmalarını hep açık tutuyoruz.” diyor Utku. Çünkü “Biz iyi olmadan kimseye iyi gelemeyiz.” Akran danışmanlığı, yalnızca destek vermek değil, aynı zamanda birlikte iyileşmek de demek.
Muamma, bu temmuz itibariyle, yüz yüze ve çevrimiçi kanallar aracılığıyla akran danışmanlığı hizmeti için yeni başvurular almaya başladı. Akran danışmanları, kişiye hangi durumlarda ne tür desteklere erişilebileceği, nasıl bir yol izlenebileceği gibi konularda bilgi sunar. Özellikle internet ortamında bu konulara dair çok fazla ve kimi zaman çelişkili bilgi dolaşabiliyor. Her geçiş sürecinin kendisine has özgüllükleri göz önünde bulundurularak bilgiyi standartlaştırmaktan imtina eder. Danışmanlık veren kişi güncel ve güvenilir bilgiyi, farklı uygulamaları da açıklayarak paylaşır, bazı durumlarda hastaneye ya da adliyeye refakat taleplerini de değerlendirir.
Muamma’ya başvuranlar geniş bir yelpazeden deneyimi olan insanlar. Örneğin, bir kriz anında, acil destek ihtiyacı, kimlik karmaşası, aileyle iletişim zorlukları ya da askerlik muafiyeti gibi hukuki süreçlerle ilgili soruları ile gelebilirsin. Ya da sadece deneyimlerini paylaşmak, açılma sürecine dair belirsizlikler hakkında konuşmak ya da sosyal destek ihtiyacıyla da Muamma’ya ulaşabilirsin. Türkiye’de yaşayan bir göçmen isen Muamma senin için de burada.
“Bu deneyimi yaşayan herkesin ebeveyniyle bir ilişkisi var ve çoğunun ilişki durumu pek iyi değil. Ebeveyniyle sorun yaşayan kişiler olarak başka ebeveynleri görünce, biz de kendi deneyimlerimizi paylaşıyoruz aslında. ‘Biz böyle açılmak isterdik, böyle bir tepki almak isterdik.’ diyoruz. Sonra onlara, kendilerinin de ebeveyn olarak aslında bir çocuk olduğunu hatırlatıyoruz. ‘Bu durumu yaşasanız, ailenizle nasıl bir iletişim kurardınız? Ne tür cevaplar duymak isterdiniz?’ diye soruyoruz. Böylece ebeveynlerin iletişimle ilgili farklı senaryolar oluşturmasına, seçenekler üretmesine ve bu doğrultuda hareket edebileceği yollar açmasına yardımcı oluyoruz.” diyor Utku.
Ebeveynler, sizin için de buradayız. Genellikle “çocuğumla nasıl daha iyi iletişim kurabilirim?” talebiyle gelen ebeveynlere ve çocuklarına şu hatırlatılıyor: Bu süreç sadece bizim yaşadığımız deneyimden ibaret değil. Hem çocuk hem ebeveyn için işleyen özgül süreçler var. Ebeveynler, çocuklarına destek olmak istiyor ancak kendi içlerinde müdahale edilmemesi gereken hassas alanlar da bulunuyor. Bu nedenle, gerektiğinde uygun yönlendirmeler yapılarak her iki tarafın da süreci sağlıklı yürütmesi sağlanıyor.
“Tükenmeye çok yakın bir alan, kahramana bürünebiliyoruz bazen, o yüzden sınırlarımızı hatırlamamız önemli.” diyor Utku.
Akran danışmanları, destek sunarken hangi konularda yardımcı olabileceklerini ve sınırlılıklarını biliyorlar. Örneğin, danışmanlık kapsamını aşan hukuki bir durumla karşılaşıldığında, kişiyi doğru kaynaklara yönlendirmekle de sorumlular. Yani akran danışmanlığı, bir uzmanlık alanının yerine geçmiyor; danışman, gerektiğinde ilgili kurumlara, uzmanlara ya da profesyonel hizmetlere yönlendirme yaparak süreci destekliyor.
Kişilerin partnerleriyle ilgili yaşadığı problemlere yaklaşımlarını ise Utku şöyle anlatıyor: “Genellikle bahsedilen problemler ve sıkıntılar, aslında çoğunlukla öğrenilmiş ya da toplum tarafından üzerimize dayatılan roller yüzünden bizim performe ettiğimiz problemler oluyor. Son dönemlerde trans erkeklerden daha fazla başvuru alıyoruz ve onlarla çalıştığımızda, bazen istemeden kendilerine yüklenen erkeklik performansını partnerlerine karşı sergilediklerini görüyoruz. Bu durumun ilişkilerde çatışma yarattığını da fark ediyoruz. Kişinin neyi isteyip neyi istemediğini keşfetmesi çok önemli. Bazen toksik ilişki biçimleri olabiliyor ve biz oraları açmaya, anlamaya çalışıyoruz. Konuşmaya kapalı olma durumu da oluyor; çünkü karşı tarafın beklentilerini çok düşünüyor, kafasında orada hayal ettiği şeyler oluyor. Biz bu konuları deşmeye, ilişkiyi konuşmaya çalışıyoruz. Sağlıklı ilişkiyi gündeme getiriyoruz. Özellikle üzerinde durduğumuz şey, neyin bize düşündürüldüğü ve neyin bizim gerçek düşüncemiz olduğunun sorgulanması.”
Akran danışmanlığı iki yönlü işleyen bir süreç, yani danışman ve danışanın bir arada öğrendiği ve ilerlediği bir süreç, en çok da burada trans deneyiminin çoğulluğunu gösteriyor. Çünkü her danışman karşısında geçmişteki kendisini bulabileceğini bilerek başlıyor sohbete ve kendisi ile de yeniden karşılaşıyor. Her şey birinin sadece “Oradaydım” demesiyle başlıyor.
Trans+ Akran Danışmanlığı hakkında daha fazla bilgi almak istiyorsan eğer, Muamma LGBTİ+ Derneği’nin websitesine ve Instagram hesabına göz atabilir, merak ettiklerin için onlarla iletişime geçebilirsin!